Historia upraw lnu w Polsce – od neolitu do dnia dzisiejszego – to długa opowieść, ale naprawdę ciekawa. Pomaga zrozumieć jak wielkie bogactwo gromadzi w sobie ta niepozornie wyglądająca roślina. Jednocześnie postawa i mądrość naszych – często niezamożnych i niewykształconych – przodków, świadomych tego bogactwa i co najważniejsze posiadających wiedzę, której dzisiaj nikt by się powstydził, jest godna podziwu! Zapraszam do lektury!

Pochodzenie lnu

Len pochodzi z rodziny lnowatych (Linaceae Gray), która liczy ponad 200 gatunków, występujących na całej kuli ziemskiej. Powszechnie uważa się, że wszystkie formy uprawne lnu zwyczajnego wywodzą się od dzikiego lnu wąskolistnego (Linum angustifolium Huds.) (z uwagi na analogiczną liczbę chromosomów (2n = 30) oraz możliwość krzyżowania się, w wyniku którego powstają płodne mieszańce). Len wąskolistny wykształcił formy roczne, dwuletnie i wieloletnie. Roślina wykazywała duże zdolności adaptacji do różnorodnych warunków glebowych i klimatycznych. Stąd geograficzny zasięg występowania tej rośliny rozciąga się od obszaru Morza Śródziemnego i Afryki Północnej poprzez Bliski Wschód, Kaukaz aż do Indii. 

Fragment lnianego płótna z hieroglificznym tekstem – z imionami Ptolemeusza XII Auletesa (80-51 r. p.n.e.) – ojca słynnej Kleopatry VII. Fot. A. Ćwiek http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C405559%2Crzadkie-znalezisko-polskich-naukowcow-w-egipcie.html

Przekształcenie dzikiego lnu wąskolistnego w gatunek uprawny było możliwe dzięki systematycznej selekcji, prowadzonej przez naszych praprzodków od neolitu. Dzięki niej doprowadzono do eliminacji samorzutnego pękania torebek, zwiększono wielkość i masę nasion, cech użytkowych tak istotnych dla lnu oleistego. U formy włóknistej lnu zwiększono długość łodyg, co umożliwiło wzrost liczby pęczków włókien w pojedynczym pędzie (łodydze).

Z lnu wąskolistnego wywodzi się len zwyczajny (Linum usitatissimum L.), także len skoczeń (L. crepitans Boehn.), len dwuletni (L. bienne Mill.), len niski (L. humile Mill.) i len trwały (L. perenne L.).

W historii uprawy lnu można wyróżnić trzy, różniące się pomiędzy sobą etapy:

I. Od neolitu do pierwszej połowy XIX wieku – wiąże się z udomowieniem roślin, a następnie ich powolnym uszlachetnianiem
II. Od drugiej połowy XIX wieku do dziś – „Naukowa hodowla”
(Największym osiągnięciem tego czasu była „zielona rewolucja”, której dokonania zlikwidowały w dużej części masowy głód w skali świata. W tym okresie na świecie wyhodowano dziesiątki odmian rolniczych lnu włóknistego, oleistego i przejściowego). Powstały w tym czasie kolekcje robocze odmian miejscowych lnu gromadzone przez ośrodki hodowlane lub ogrody botaniczne, co jest niezwykle cenne w obecnych badaniach nad „ulepszaniem” rośliny i jej gospodarczym wykorzystaniem.
III. Lata dziewięćdziesiąte XX wieku – „rewolucja genowa”. Ta hodowla wykorzystuje cały materiał genetyczny przyrody ożywionej dla doskonalenia cech użytkowych roślin rolniczych.

Len na terenie Polski

Len austriacki, Autor: Attilio Marzorati, https://atlas.roslin.pl/plant/7315

W przeszłości na obszarze Polski jak i całej Europy Środkowej uprawiano len austriacki (Linum austricum L.). Obecnie w Polsce rośnie wyłącznie na stanowiskach dobrze nasłonecznionych i ciepłych, obecnie spotykany jest jedynie w rejonie Przemyśla.  Gatunek ten jest mniej plenny i zarazem prymitywniejszy, dlatego jego uprawę w przeszłości zarzucono, zastępując ją lnem zwyczajnym, znanym już w Biskupinie. Jego mieszkańcy uprawiali również len skoczeń, zapewne z przeznaczeniem obydwu na włókno, pokarm i olej. Len skoczeń powoli zanika w uprawie, ponieważ dostarcza oleju i zwłaszcza włókna niskiej jakości. Aktualnie spotykany w Portugalii i Hiszpanii oraz Austrii i Rosji, jako reliktowa roślina uprawna, głównie obszarów górskich.

Prapoczątki uprawy lnu w Polsce

Na teren Europy Środkowej, a także na ziemie polskie, znajomość uprawy i użytkowania lnu wraz z pszenicą płaskurką i jęczmieniem dwurzędowym, przyniosły ludy ceramiki wstęgowej (5600 lat p.n.e. – 4900 lat p.n.e). W wyniku dotychczas przeprowadzonych prac archeologicznych, ustalono, że już w okresie neolitu przechowywano w jamach-piwnicach ziarno zbóż i nasiona innych gatunków roślin także charakterystyczne nasiona lnu. W późnym neolicie na terenach lessowych obszaru Miechowskiego i Krakowskiego występował krąg „kultury małopolskiej”, którego członkowie używali jako pożywienia ziarna zbóż, a także nasiona grochu i lnu.

Organizacja upraw

Średniowieczne ubranie męskie,  https://pin.it/h2tqwl4unpq4ct

W tym czasie i później zboża uprawiano na polach, urządzonych jako dwupolówka, a następnie (na terenach Polski dużo później) trójpolówka. Natomiast na ogrodzonych działkach –„ogrodach” uprawiano rośliny strączkowe, a także oleiste. Działki te zlokalizowane były blisko domów mieszkańców ówczesnych wsi, które liczyły od 8 do 12 zagród. Największe znaczenie w uprawie ogrodowej miały groch i bób i uprawiane były na największej powierzchni. Na drugim miejscu znajdował się len i konopie, a obydwa gatunki uprawiano w celu uzyskania włókna łodygowego. Produkcja tkanin wówczas opierała się na włóknie lnianym i konopnym oraz wełnie owczej.

Udoskonalenia uprawy lnu w czasach Średniowiecza

Uzależniona od miejscowego feudała ludność wiejska we wczesnym średniowieczu płaciła rentę naturalną w postaci zbóż, uzupełnioną różnorodnymi produktami, jak między innymi: len – nasiona, wyroby lniane – włókno, przędza, tkaniny. 

Międlenie, http://www.paz.most.org.pl/len/uprawa.html

Trzeba przyznać, że wiedza ówczesnych rolników odnosząca się do umiejętności wyboru właściwych gleb i wymagań klimatycznych lnu była bardzo duża. Świadczy o tym znaleziona – we wczesnośredniowiecznym stanowisku archeologicznym we Wrześnicy koło Sławna (Pomorze) – sprasowana wiązka (snopek) roślin lnu, w której obecne były łodygi, torebki z nasionami oraz chwasty. W oparciu o zestaw gatunków chwastów ustalono, że pole, na którym uprawiano len zlokalizowane było na glebie świeżej i umiarkowanie kwaśnej, a zarazem dosyć żyznej – gliniasto-piaszczystej o wysokiej zawartości substancji organicznej.

Len „w służbie” u pana, plebana i chłopa

Suszenie lnu, http://www.paz.most.org.pl/len/uprawa.html

W XIV wieku w ogrodach magnackich, dworskich i zapewne klasztornych zapoczątkowano uprawę warzyw korzeniowych. Bardzo rozwinięta była również uprawa lnu i konopi, dostarczających łodyg (słoma) jako źródła włókna oraz nasion jako plonu ubocznego. Wytłaczany z nasion olej, zwłaszcza konopny pobierały instytucje kościelne jako dziesięcinę, celem oświetlenia w „lampach oliwnych”. Należy podkreślić fakt, że wymagania siedliskowe (agroklimat i rolnicza jakość gleby) konopi były znacznie większe w porównaniu z lnem, co dowodzi, że tylko odpowiednia lokalizacja na żyźniejszych glebach i staranna uprawa gleby w ogrodach, umożliwiły podjęcie uprawy tej wymagającej  rośliny rolniczej, dostarczającej włókna na sznury i liny.

Od początku XIII wieku doszło do zwiększonego spożycia ryb słodkowodnych, jako skutek szerszego upowszechnienia się postów wśród chrześcijańskiej ludności, co zapoczątkowało rozwój gospodarki stawowej – zwłaszcza w południowej Polsce. Jednak w tych sztucznych akwenach wodnych bezwzględnie zakazywano moczenia słomy lnianej lub konopnej. Wymyte z niej chemiczne związki organiczne powodowały śnięcie ryb, głównie hodowanych karpi, czego ze zrozumiałych względów starano się unikać. Pomimo kolizji interesów w przestrzeni produkcyjnej wsi chłopów i miejscowego feudała, uprawa roślin włóknistych nie została zarzucona, co świadczy o jej niezwykłej doniosłości.

Dla tego okresu nie sposób oszacować nawet przybliżonych plonów. Należy wspomnieć, że len był rośliną popularną, uprawianą powszechnie z uwagi na potrzebę produkcji samodziałowych tkanin, dla której w tych czasach nie było  alternatywy.

Okres Oświecenia i rozwój upraw w różnych regionach kraju.

Len ze wschodu

Wobec oddalenia wschodnich województw Wielkiego Księstwa Litewskiego od większych ośrodków miejskich, uprawa lnu na włókno była lepszą alternatywą ekonomiczno-produkcyjną w porównaniu z produkcją zbóż, typową dla ustroju rolnego i społecznego Korony. Znaczenie lnu jako rośliny towarowej było nieocenione, ponieważ we wschodnich województwach tego państwa – składowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, wolni chłopi w XVIII wieku, stanowiący na tych terenach do 70% ludności z tej warstwy, utrzymywali się z produkcji lnu – włókna oraz drewna.  Ze wschodnich obszarów dostarczano len, z którego produkowano bardzo dobrej jakości włókna, poszukiwane na rynku i uzyskujące wysokie ceny. W czasie późniejszym (XX wiek) pochodzący ze wschodu len włóknisty posłużył do wyhodowania wielu wartościowych odmian rolniczych. Bardzo cenione przez  przemysłowców było włókno lniane uprawiane na Litwie („len dołguniec”). Odznaczało się połyskiem srebrzystym lub jedwabistym.

Len na południu

Apoloniusz Kędzierski „Tkaczka”, http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Kedzierski/Index.htm

Uprawa lnu miała również duże znaczenie gospodarcze dla miejscowości położonych na Przedgórzu Sudeckim, gdzie uprawa formy włóknistej dawała podwalinę materialną dla ludności, której znaczna część zajmowała się tkactwem.  W tym czasie powszechnie uprawiano len i konopie, wysiewane głównie na polach, a także w ogrodach, które to rozwiązanie agrotechniczne nawiązywało do dawnych zwyczajów produkcyjnych. Najwięcej konopi wysiewano w Małopolsce, zapewne z uwagi na dobre gleby.

Len sposobem na zwiększenie dochodowości gospodarstw

W drugiej połowie XVIII wieku ludność chłopska miała znacznie trudności – większe niż przedtem w dostępie do odzieży, z uwagi na drastyczne obniżenie się pogłowia owiec i wynikający z tego tytułu, istotny spadek produkcji wełny. Ratunkiem dla ludności wiejskiej było rozszerzenie uprawy lnu i konopi jako źródła pożądanego włókna. Ten fakt spowodował całkowite przeniesienie uprawy tych gatunków na pola. Tak pomyślnie rozwijała się uprawa roślin włóknistych, w tym zwłaszcza lnu, że gospodarstwa chłopskie z Podlasia i Małopolski, zaczęły oferować do sprzedaży tkaniny lniane na lokalnych rynkach, próbując zwiększyć własną dochodowość. Z jednej strony była to poważna konkurencja dla włókna lnianego z terenów wschodnich, a z drugiej lepsze zagospodarowanie pracy własnej w okresie jesienno-zimowym.

Rwanie lnu, http://paz.most.org.pl/len/uprawa.html

Chłopi wobec zwiększenia liczby dni pańszczyzny w tygodniu do 5 dni, a nawet 6 w XVII wieku, nie mieli czasu na pracę we własnym gospodarstwie, co spowodowało regres ogrodów, w których większość zasiewała len. Tylko nieliczni wysiewali na polach, maksymalizując produkcję włókna we własnym gospodarstwie. Według struktury upraw ogrodowych w dobrach arcybiskupa gnieźnieńskiego w drugiej połowie XVIII wieku, na 20 pozycji gatunkowych prym wiedzie kapusta głowiasta z udziałem 16% w powierzchni (nie dziwmy się, kiszona kapusta miała duże znaczenie w diecie ludzi, ponieważ była podstawą bigosu, dania jedzonego powszechnie). Natomiast len uplasował się na 5 pozycji, zajmując 6% areału. Mimo to coraz częściej len stawał się towarem.

Na terenach Pogórza Karpackiego uprawiano grykę i tatarkę, a także konopie i len, przy czym ten gatunek w tym terenie miał bardzo dobre warunki klimatyczne i glebowe dla wzrostu, co świadczy o racjonalnym postępowaniu ówczesnych ludzi.

Podhale

Natomiast dzieje uprawy lnu na Podhalu sięgają lat bardzo odległych. Początkowo na odlesionych terenach, o niekorzystnych dla produkcji roślinnej warunkach glebowo-klimatycznych, ze zbóż uprawiano głównie owies, rośliny przemysłowe reprezentował jedynie len. Na tym terenie nie były znane ogrody, tak typowe dla pozostałej części Polski. Owies uprawiano przez kilka lat w monokulturze jako „wieczny owies” lub w  dwupolówce owies/ugór, co dowodzi prymitywizmu miejscowego rolnictwa. Len uprawiano w monokulturze przez kilka lat na tym samym polu, a zmierzch tego postępowania wyznaczał silny zanik roślin w wyniku procesu „wylnienia”.

Współcześnie wiadomo, że spośród roślin uprawnych len najbardziej nie znosi następstwa
po sobie, a samo zjawisko nosi nazwę „wylnienia”. Przyczyny są wielowątkowe i mogą być wywoływane przez pasożyty glebowe, głównie nicienie, a także choroby (Fusarium oxysporum f. lini) oraz wydzieliny korzeniowe samego lnu, z uwagi na toksyczne oddziaływanie lineiny. Obecnie to biologicznie szkodliwe zjawisko ma już tylko znaczenie historyczne. 

Len na Śląsku

W początkach XVIII wieku w Żarach było około 1000 tkaczy lnu – mistrzów i czeladników, którzy z uwagi na mniejsze koszty utrzymania przenosili się wraz z produkcją do wsi podżarskich. Dzięki temu miasto Żary i okolica stawały się ważnym ośrodkiem tkactwa. Przędzenie włókna z lnu w okolicach Żar rozpoczynano po 13 października, a starano się tę pracę zakończyć do środy popielcowej. Czynności tej, która odbywała się naprzemiennie w różnych domach w danej wsi, towarzyszyły śpiewy. Każda z młodych dziewcząt uczestniczących w tej pracy, musiała nauczyć się corocznie trzech pieśni. Dzięki temu miejscowa społeczność integrowała się i pozwalała utrwalać dorobek miejscowej kultury ludowej.

W dobie oświecenia powiększano powierzchnię upraw lnu i konopi. Rozszerzanie liczby uprawianych gatunków poszerzyło bioróżnorodność roślin i dostarczyło jakościowo bardziej zróżnicowanych płodów i surowców rolnych wykorzystywanych jako pokarm dla ludności lub stanowiących surowiec dla przemysłu.

Wiek XIX

Zasadniczą cechą rolnictwa drugiej połowy XIX wieku było odchodzenie od systemu ugorowego do racjonalnego zmianowania i bardziej intensywnych metod produkcji.  Zmiany te spowodowały wzrost uprawy roślin okopowych i pastewnych oraz przemysłowych, w tym lnu. W Galicji w okresie schyłkowym pańszczyzny, do najważniejszych rzemiosł na ówczesnej wsi należało tkactwo.  Pracy wokół tkactwa było mnóstwo, i trwała praktycznie przez cały rok, co dobrze odzwierciedla przytoczony cytat: „Robota koło przędziwa była wielka i nie kończyła się nigdy, a należała głównie do kobiet”. Każde gospodarstwo w rejonie Dzikowa uprawiało len i konopie. Z płótna wykonywano cały przyodziewek dla wszystkich domowników, a nadwyżka szła na sprzedaż.

Hubert von Herkomer „Młode dziewczęta międlące len”, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=19583977

Len nie tylko na włókno

www.pixabay.com/pl/

W drugiej połowie XIX w. wytłaczaniem oleju z nasion (siemienia) na wsiach trudnili się olejarze. Najczęściej olej pozyskiwano z siemienia konopnego, lnianego i w małej ilości z nasion rzepaku. Każde gospodarstwo chłopskie produkowało corocznie kilka kwart oleju, głównie na własne potrzeby, co w porównaniu ze współczesną skalą spożycia olejów roślinnych wydaje się być bardzo małe. Siemię przeznaczone na olej najpierw suszono w piecu chlebowym, a następnie obtłukiwano w stępie, aby stało się miałkie i wilgotne (natłuszczone). Nasiona konopi przed tłuczeniem wstępnie omielano z łupin (okrywy owocowej) w żarnach kamiennych i czyszczono na wietrze, który odwiewał i eliminował lekkie części. Z tak wstępnie przygotowanych nasion konopi tłoczono olej głównie w Adwencie lub w czasie Wielkiego Postu, tj. w czasie, gdy potrawy omaszczano (okraszano) olejami roślinnymi, uznając, że świeży był smaczniejszy.

Eksport płócien z Podhala

Warsztat tkacki, http://laliny.hekko24.pl/phot/przetw/prz-w_tkacki.jpg

W XIX wieku (od połowy) uprawa lnu w warunkach Podhala została pod względem rolniczym znacząco zracjonalizowana. Zastosowano trójpolowe zmianowanie: 1 rok – owies z wsiewką koniczyny czerwonej, 2 rok – koniczyna czerwona na paszę, 3 rok – len. Obecność koniczyny na gruntach wzbogaciła zasób ilościowy paszy dla bydła i owiec z jednej strony, a z drugiej uzyskiwano pole dla lnu o większej zawartości azotu w glebie – biogenna, który w największym stopniu determinował wielkość i jakość plonu słomy lnu, jako rośliny następczej.

Od końca XVIII wieku sprzedaż produktów lniarskich, zwłaszcza płócien (samodziałów) stanowiła główne źródło dochodu miejscowej ludności. Z Nowego Targu, w każdym tygodniu wywożono na Węgry lub do Wiednia, a nawet Turcji od 400 do 800 sztuk płótna. Jednak na krajowym rynku (Galicja) płótna lniane z Podhala były tańsze od Korczyńskich (z rejonu Krosna na Podkarpaciu).

Schyłek upraw lnu w XIX wieku

Dobrze rozwinięta uprawa lnu włóknistego na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku zaczęła się stopniowo kurczyć, ponieważ tkaniny z włókna lnianego, produkowane metodą chałupniczą lub fabryczną, w drugiej połowie tego wieku zostały wyparte z rynku, przez tkaniny bawełniane.
W latach 1864–1914 w Galicji powierzchnia uprawy lnu drastycznie zmniejszyła się, spadając w 1913 roku do 10 tys. ha.  Pod koniec tego okresu w Galicji Zachodniej i Wschodniej z 1 ha uzyskiwano włókna lnianego odpowiednio: 430 i 560 kg. Len włóknisty wciąż uprawiały gospodarstwa chłopskie.

Wiek XX

Dwudziestolecie międzywojenne

Okładka książki M. Konopnicka „Jak to ze lnem było”, http://czytelnicza-dusza.blogspot.com/2016/01/maria-konopnicka-jak-to-ze-lnem-byo.html

W okresie międzywojennym, jak w nieodległej przeszłości, len nadal był uprawiany przez chłopów na stosunkowo niewielkich obszarowo polach. Wydaje się, że było to już tak powszechne, że stało się częścią kultury narodowej Polski (M. Konopnicka, „Jak to z lnem było”). Utrzymywała się nasilona uprawa lnu na wschodzie kraju, gdzie przy zapóźnieniu cywilizacyjnym nadal wytwarzano samodziały lniane w gospodarce naturalnej – autarkicznej, charakteryzującej te tereny.

Przedrewolucyjna Rosja była głównym źródłem zaopatrzenia we włókno lniane europejskiego przemysłu. Jednak po rewolucji eksport włókna lnianego z byłego ZSRR w latach 20. XX wieku drastycznie spadł. Taki układ podaży sprawił niszę handlową dla włókna z polskiego lnu, pochodzącego ze wschodniej części kraju. W tym czasie z rejonu Wielkopolski i Pomorza wywożono cały plon do Niemiec, powodując upadek miejscowych roszarni, co pociągało rezygnację plantatorów z uprawy lnu włóknistego, z uwagi na jej niestabilność dochodową.

Rozwój ośrodków tkackich

Rynek w Żarach (1921 r.), By www.zeno.org – Fotopolska.eu, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22415991

W trzech pierwszych dziesięcioleciach XX wieku w mieście Żary i sąsiednich gminach działało 30 zakładów włókienniczych, w większości lniarskich, które łącznie zatrudniały prawie 7000 pracowników.Działalność ta była dochodowa, czego dowodem są istniejące wille o założeniach pałacowych, wybudowane przez właścicieli zakładów tkackich. Odmiana „Sorauer Lusatia”, należąca do formy przejściowej lnu włóknistego wywodzi się z rejonu Żar. Dla potrzeb ośrodka tkackiego w Żarach otwarto w 1886 roku Królewską Szkołę Rzemiosł Tkackich, która na początku XX wieku przekształciła się w Wyższą Szkołę Zawodową Rzemiosł Tkackich, jedyną w Niemczech.

XIX – wieczne pożywienie a dieta dr Budwig

Len włóknisty jako roślina o wielorakich zastosowaniach, miała duże znaczenie gospodarcze, dlatego w regionie żarskim obchodzono lniane dożynki. Jadłospis ludności Żar i najbliższej okolicy dostosowany był do sezonowej podaży surowców i płodów natury. Wprowadzono doń olej lniany jako regionalny produkt, uzyskiwany z nasion lnu włóknistego. Olej dodawano jako zalewy do sera białego (twarogu) lub do krojonego w kostkę sera białego, podawanego jako dodatek do ziemniaków całych, gotowanych w „mundurkach”. Nadmienić należy, że znana obecnie niemal na całym świecie Pasta tj. mieszanina naturalnych składników oleju lnianego i chudego twarogu została rozpowszechniona przez dr J. Budwig.
Połączenie oleju lnianego z białym serem według współczesnej wiedzy jest korzystne. Obecnie w sklepach ze zdrową żywnością sprzedawany jest olej z nasion lnu pod nazwą Olej lniany Budwigowy (nieoczyszczony).

Początki badań naukowych nad gatunkami lnu

W tym okresie pojawiły się stacje badawcze i hodowlane, w których prowadzono prace hodowlane zmierzające do otrzymania nowych odmian – genotypów. W tej twórczej pracy wykorzystywano odmiany i ekotypy miejscowe, jako źródła genów. Prowadzono w nich doświadczenia odmianowe zmierzające do wybrania najbardziej wysokoplennych, a tym samym najbardziej przydatnych dla praktyki rolniczej.

Praca przy zbiorze lnu, Autor: Henryk Kolenda, http://krzeszyce.archiwa.org/zasoby.php?id=12374

Pod koniec okresu międzywojennego, czyli w 1938 roku zbiory nasion lnu wyniosły w Polsce 68,4 tys. ton, niewiele ustępując łącznym zbiorom rzepaku i rzepiku, wynoszącym 71,6 tys. ton.
Powszechność uprawy była istotną determinantą wysokich zbiorów nasion, użytkowanych w celach leczniczych (siemię lniane), paszowych (substytut mleka dla młodych cieląt) i olejarskich – olej wykorzystywany do produkcji pokostu, wówczas głównego środka – konserwującego i barwiącego drewno, zwłaszcza okien. Brązowy kolor drewna budynków w malarstwie – wynikający z zastosowania pokostu lnianego, stał się podstawowym jego wyróżnikiem, niemalże synonimem tego materiału budowlanego.

W okresie międzywojennym, zwłaszcza w okresie najgłębszego kryzysu gospodarczego, duża część produkowanego na wsi włókna lnianego i konopnego zużywane było do produkcji
tkanin, tzw. samodziałów.

Powszechność uprawy tytoniu i wysokość uzyskiwanych w 1938 roku plonów liści w wysokości 2900 kg z ha w woj. krakowskim (najwyższe w kraju), przełożyła się na mniejsze zainteresowanie uprawą lnu włóknistego w tym regionie.

W okresie okupacji zmniejszono administracyjnie na terenie Generalnego Gubernatorstwa powierzchnię uprawy zbóż, a zwiększono areał zajmowany przez okopowe – głównie buraki cukrowe i ziemniaki, oleiste – rzepak, słoneczniki i mak oraz włókniste – len i konopie.

II połowa XX wieku

Jeszcze w latach 70. XX wieku uprawa tej rośliny zajmowała powierzchnię ok. 130 000 ha. W latach 80. i 90. nastąpiło załamanie branży lniarskiej. Zamknięto większość zakładów produkujących włókno oraz wiele przędzalni i tkalni. Rozpoczęło się systematyczne zmniejszanie powierzchni zasiewów lnu włóknistego w Polsce, skutkujące zmniejszeniem się w 1997 roku areału do 2,5 tys. ha. Przyczyny tej sytuacji są wielowątkowe, a wiodącym czynnikiem okazał się zmienny i zarazem szybko zmniejszający się z roku na rok popyt na tkaniny lniane. Popyt na włókno lniane był istotnie zależny od trendów mody przejawiających się w przemyśle odzieżowym. Wprowadzenie wolnego rynku w gospodarce i wysokie koszty produkcji włókna lnianego doprowadziły do upadku większości krajowych zakładów roszarniczych.

Wiek XXI

Uprawa lnu, http://www.tygodnik-rolniczy.pl/articles/uprawa/len-oleisty-pozwala-zarobic/

Wydaje się, że po trudnych latach zapaści, powoli odradza się rolnictwo związane z uprawą lnu i konopi. Słuszna wydaje się powściągliwość potencjalnych inwestorów, bez pewności, że będzie to dla nich opłacalne. Mimo to, uprawa lnu w Polsce nabiera większego znaczenia, zwłaszcza ze względu na coraz szersze możliwości jego wykorzystania. Z roku na rok następuje zwiększanie powierzchni plantacji lnu, które w roku 2009 wynosiły: dla lnu oleistego – 16 000 ha, dla lnu włóknistego – 19 000 ha. 
Pojawiły się symptomy świadczące o tym, że warto w najbliższym czasie skierować uwagę na uprawę i przerób lnu, ponieważ będzie to wkrótce ekonomicznie korzystne. Są to:

tabela: opracowanie własne

Źródła:

• czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ksm/15/ksm2011110.pdf (Tadeusz Zając, Andrzej Oleksy, Agnieszka Kopyra-Klimek UNIKATOWE CECHY BIOLOGICZNE I UŻYTKOWE LNU ZWYCZAJNEGO (LINUM USITATISSIMUM L.) DETERMINUJĄCE
  ZNACZENIE GATUNKU W PRZESZŁOŚCI ORAZ WSPÓŁCZEŚNIE Krakowskie Studia Małopolskie nr 15/2011)
• atlas.roslin.pl/list/t_genus/Linum/1/
• pomorska.pl/konopie-i-len-wracaja-do-lask-ich-uprawa-oplaca-sie-bo-zapotrzebowanie-rosnie/ar/13102624/3
• biol.uw.edu.pl/library/EDBiS/ebis-2015-3.pdf  (Len zwyczajny (Linum usitatissimum L.) – znana, a niezwyczajna roślina, Aneta Adamczuk, Irena Siegień, Iwona Ciereszko)
• źródło obrazu wyrózniającego: upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/Сычков_Трепание-льна.jpg