Trudno wyobrazić sobie dzisiaj tereny, na które człowiek nie wszedł jeszcze swoją stopą. Są takie miejsca, na przykład w Amazonii, na Grenlandii, Syberii, wiele nieodkrytych jaskiń, głębin oceanów … Miejsca dzikie, niezbadane… Jeśli w dobie podboju kosmosu są na Ziemi takie dziewicze rejony, to trudno sobie wyobrazić jak to wyglądało przed tysiącami lat. Ludzie pierwotni na tej nietkniętej i niedostępnej ziemi musieli żyć, pracować i „czynić ją sobie poddaną”. Tym bardziej ma się do nich szacunek, że w tym gąszczu dostrzegli rośliny, właśnie takie jak len i ich potencjał. I zdecydowali o ich udomowieniu.
Jak to z tą nazwą len było?
Len jest najstarszą rośliną włóknistą będącą w uprawie. Naukowcy, zastanawiając się nad tym, kto i w której części świata udomowił dziko rosnący len, dochodzą do wniosku, że odbyło się to tak dawno, iż nie sposób to dzisiaj ustalić. A świadczyć ma o tym starożytne nazewnictwo. Zgodnie z naukowymi źródłami greckie słowo linon, łacińskie linum, celtyckie lin mają wspólny rdzeń językowy, ale są zupełnie różne od brzmienia lnu w sanskrycie (z którym to powyższe języki są spokrewnione i powinien pozostać tego ślad), gdzie len nazywa się ooma lub utasi. Nasuwa się, więc wniosek, że wykorzystanie lnu w różnych kulturach i zapożyczenie nazw nastąpiło tak dawno, że choćby najmniejsza wzmianka po tym po prostu się zatarła.
Warto nadmienić, że celtyckie słowo lin oznacza … nić.
Drugie słowo w nazwie binarnej gatunku (chodzi o Len zwyczajny), czyli usitatissimum po łacinie oznacza użyteczny, co tylko potwierdza, że roślina ta i jej wielorakie właściwości były doceniane przez człowieka bardzo wcześnie.
Historia lnu sięgająca … neolitu
Szczególnie istotne momenty w historii świata to pojawienie się człowieka, a później czynione przez niego postępy cywilizacyjne w postaci wynalezienia sposobu na rozpalenie ogniska, koła i wiele innych oraz udomowienie zwierząt i roślin.
Udomowienie lnu prawdopodobnie nastąpiło 8000 – 6000 lat p.n.e. w Mezopotamii. To początek najstarszej cywilizacji na świecie, więc trudno się dziwić. O tym fakcie ma świadczyć odkrycie lnu w grobowcu w chaldejskim Ur.
Potem myśl o uprawie i sposobach obróbki i użytkowania trafiła 6000 lat p.n.e. między innymi do Egiptu , przeniesiona wraz z wędrującymi brzegami Morza Śródziemnego ludami. O tym, że to nie Egipcjanie udomowili len – wbrew potocznym opiniom – ma świadczyć klimat, zbyt suchy i upalny na to, by mogła się tam rozpocząć uprawa lnu wieloletniego.
Przypuszcza się, że niezależnie od ludów Bliskiego Wschodu len udomowili również mieszkańcy Azji Środkowej i Indii. Podobnie postąpili zamieszkujący Afrykę. Klimat pozwolił na wychwycenie w tych miejscach odmian lnu o właściwościach nie tylko włóknistych, ale też oleistych. Warunki skłaniały do upraw lnu z gatunku jednorocznych.
Tkanina z lnu znaleziona w grocie 1 w Qumran, niedaleko brzegów Morza Martwego, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=248420
A może len udomowiono w Europie?
Heer Oswald, szwajcarski paleontolog badał w XIX wieku brzegi jezior we wschodniej Szwajcarii. Odkrył tam osiedla nawodne z okresu neolitu. Znalazł nie tylko lniane tkaniny, ale dowody na to, że ludy te uprawiały len wieloletni. Jak wynika z badań, nasiona lnu zostały sprowadzone z terenu dzisiejszych Włoch. Być może pochodziły z terenu obecnej Lombardii, na terenie której, w osiedlach neolitycznych, na torfowiskach wokół jeziora Lagozza znaleziono ten sam gatunek lnu.
Jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, kto pierwszy oswoił dziką roślinę, czy mieszkańcy Mezopotamii, Europy, czy Afryki dziś nie ma. I nie ma to też większego znaczenia. Cieszmy się, że dalej możemy korzystać z jej dobrodziejstw!
Źródła:
-
Edward Hyams „Rośliny w służbie człowieka”, PWN, Warszawa 1974
-
pl.wikipedia.org/wiki/Tkanina_lniana
-
Tadeusz Zając, Andrzej Oleksy, Agnieszka Kopyra-Klimek „Unikatowe cechy bilogiczne i użytkowe lnu zwyczajnego (LINUM USITATISSIMUM L.) determinujące znaczenie gatunku w przeszłości oraz współcześnie”, Krakowskie Studia Małopolskie nr 15/2011, (czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ksm/15/ksm2011110.pdf)
-
starozytnysumer.pl
