Właściwości włókna lnianego doceniane są nie tylko przez producentów odzieży. Korzyści czerpie z nich także branża papiernicza. A stąd już nie daleko do wytwórni banknotów.
Producenci trzymają w ścisłej tajemnicy, co zrozumiałe, skład i technologię wytwarzania podłoża służącego do druku banknotów. Nie wszyscy, być może, wiedzą, że w odróżnieniu od zwykłego papieru, który produkuje się dzisiaj powszechnie z włókien drzewnych (pierwotnych lub pozyskiwanych z makulatury), matrycę do produkcji banknotów wykonuje się głównie z włókien roślinnych. Szczególny skład mają właśnie te, na których drukuje się dolary amerykańskie.
Z czego utkany jest dolar?
Otóż, papier, na którym są drukowane amerykańskie banknoty, składa się z około 75% bawełny oraz około 25% lnu. Udział lnu nie jest najwyższy, ale wydaje się mieć w całej mieszance spore znaczenie. Oczywiście taka matryca zawiera kilka innych, ściśle tajnych składników wypełniających.
Tajemnicą są nie tylko składniki, ale również proporcje, w jakich je użyto. Jednak właśnie dzięki temu dolary USA są niezwykle trwałe w porównaniu do banknotów wykonanych z masy celulozowej. Pojedynczy banknot 100-dolarowy od wyprodukowania do wycofania funkcjonuje na rynku przez około 9 lat. Żywotność banknotu dwudziestodolarowego wynosi około 4 lata, natomiast jednodolarowy niszczy się przed upływem 2 lat. Średnio wymienia się banknoty co 5 lat.
Cechy i technika wytwarzania papieru banknotowego
Użycie lnu w produkcji papieru nie powinno być zaskakujące. Włókna roślinne, nie tylko lniane, ale też jutowe, konopne, bawełniane, mają właściwości, które są dla tego przemysłu bezcenne: trwałość, odporność na zniszczenia i brud oraz bakterie.
Bardzo ciekawe jest to, że podstawowym surowcem, jaki wykorzystuje się do produkcji są … szmaty. Okazuje się, że wiązania włókien pochodzących ze szmat są dużo mocniejsze niż te pozyskiwane bezpośrednio, ponieważ zasadniczo nie są zmienione przez wodę. Natomiast włókna celulozowe powstające w zwykłym procesie produkcji, absorbują wodę i rozpadają się, gdy są wilgotne.
Pierwszy etap w pozyskiwaniu włókna ze szmat polega na usunięciu z nich pozostałości metalowych lub szklanych. Następnie szmaty gotuje się, aby je całkowicie oczyścić i odbarwić. Ponowne gotowanie w warniku ma pozbawić materiał zabrudzeń z olejów i smarów. Końcowy etap obejmuje jeszcze obróbkę chemiczną w celu całkowitego oczyszczenia oraz rozdrabnianie szmat.
Do wytwarzania papieru oprócz produktów włókienniczych, stosuje się dodatki takie jak: siarczan glinowy, kleje papiernicze, wypełniacze, barwniki i pigmenty.
Papier używany do produkcji starego typu dolarów amerykańskich bazował na celulozie pozyskanej właśnie ze szmat pochodzących z recyklingu. Nowoczesne banknoty, również Euro, drukowane są na papierze zawierającym wyczeski włókna bawełnianego. Wyczeski to odpady włókiennicze pochodzące np. od producentów tekstyliów. Włókna bawełniane używane do produkcji banknotów niczym nie różnią się od tych, z których wytwarza się tkaniny do produkcji odzieży.
Dzisiejsze banknoty w znakomitej większości wykonane są z papieru bawełnianego o wadze od 80 do 90 gr./m2 z papieru bezdrzewnego. Włókna bawełniane mieszane są z lnem, abaką, konopiami lub innymi włóknami naturalnymi zawierającymi celulozę.
Kto pracuje nad amerykańskim dolarem?
Wszystko leży w rękach firmy Crane & Co. z siedzibą w Dalton w Massachusetts. Dziś to potentat w „produkcji” walut, nie tylko dla amerykańskiego, ale również dla około 50 banków centralnych na całym świecie. Firma nie tylko je wytwarza, ale ma duży wpływ na design oraz techniki zabezpieczenia banknotów.
Ważną częścią przygotowań do produkcji jest dbałość o trwałość. Mają na to wpływ różne czynniki. Stąd firma przygotowując się do produkcji, analizuje środowiska obiegu banknotów, warunki otoczenia, lokalne zwyczaje, obsługę oraz politykę dotycząca banknotów, proces dystrybucji w kraju i stosowanie sortowników.
Dziś globalny producent banknotów, kiedyś – rodzinna firma papiernicza
Firmę produkującą papier założył Stephen Crane w 1770 roku. Jego syn Zenas Crane ze wspólnikami rozszerzyli jej działalność. Już w 1806 roku firma Crane zaczęła drukować waluty na papierze bawełnianym dla lokalnych i regionalnych banków. Natomiast w 1844 roku opracowano metodę wplatania równoległych jedwabnych nici w papier banknotowy w celu oznaczania banknotów i zapobiegania ich fałszowaniu.
Kołnierzyki w męskich koszulach z papieru firmy Crane
W swojej historii firma przeżywała różne okresy. Kryzys firma przetrwała dzięki przedsiębiorczości i kreatywności właścicieli, wykorzystując do tego … modę. Powszechnie lansowane, sztywne męskie kołnierzyki koszul – tak odpowiedziano na zmiany. Firma Crane opracowała nowy rodzaj trwałego papieru do stosowania w kołnierzykach męskich. Biorąc pod uwagę, że kołnierzyki wymieniano codziennie, papiernie działały na pełnych obrotach.
Jednak największy wpływ na przyszłość firmy miało zamówienie, złożone przez rząd w Waszyngtonie w 1879 roku na wyłączną produkcję papieru do druku amerykańskich banknotów. I tak jest do dziś.
Główny rozwój firmy od tamtego czasu koncentrował się na doskonaleniu technologii i procesów produkcyjnych, które z czasem stawały się coraz bardziej zaawansowane.
Warto wspomnieć, że w ramach rozszerzania globalnej działalności w 2002 roku firma zakupiła spółkę Tumba Bruk od Banku Centralnego Szwecji (Riksbank). Co ciekawe, firma ta powstała w 1755 roku i podobnie jak Crane, produkowała papier, banknoty i dokumenty zabezpieczające.
Papier ENDURANCE i jego niezwykłe właściwości
Tak się nazywa podłoże, na którym drukuje się amerykańskie banknoty. To precyzyjnie zaprojektowana, jednorodna matryca z włókien, odporna na zużycie i zabrudzenia.
Banknoty dolarowe słyną ze swojej wytrzymałości. Zwykła kartka papieru może zostać zgięta około 400 razy, zanim się przedrze. Wytrzymałość banknotów przekracza 8 000 zgięć. Dzieje się tak, ponieważ papier banknotowy zasadniczo różni się od zwykłego papieru. Jest znacznie bardziej sztywny, ale i elastyczny, dzięki czemu nie łamie się na zgięciach. Pomimo zastosowanych technologii banknoty wyglądają i zachowują się tak, jakby je wydrukowano na zwykłym papierze, ale są odporne na brud i wilgoć, i dłużej zachowują swoją integralność fizyczną niż banknoty konwencjonalne.
Polski wkład w produkcję papieru z włókien lnu i konopii
Instytut Włókien Naturalnych w Poznaniu opracował wiele lat temu technologię produkcji ekologicznego papieru z włókien lnu i konopi. Masy celulozowe produkowane z lnu i konopi nadają się do wytwarzania papieru o wysokiej porowatości, jak papier torebek do parzenia herbaty, bibułka kondensatorowa lub podłoże papieru powlekanego do pakowania mięsa.
Wytworzono włókna naturalne bardzo wytrzymałe, nadające się również do wytwarzania papieru odpornego na przetarcie i zerwanie, którego używa się między innymi do produkcji banknotów. Mogą stać się one także składnikiem materiałów kompozytowych, stosowanych w budownictwie i motoryzacji.
Dzięki nowej, tańszej niż dotychczas stosowane metodzie oddzielania włókien od paździerzy w łodygach roślin, technologia ta stała się konkurencyjna wobec produkcji papieru z drewna. Pozwoli to w przyszłości częściowo zastąpić wycinkę drzew uprawą konopi bądź lnu.
Wykorzystywane mogą być także oddzielane od włókien paździerze, czyli zdrewniałe części rośliny – np. do produkcji brykietów opałowych.
Warto odnotować, że technologia opracowana przez Instytut Włókien Naturalnych otrzymała srebrny medal podczas Salonu Wynalazczości \”Concours-Lepine\” w Paryżu, złoty medal na Targach Wynalazczości EUREKA w Brukseli, wyróżnienie w konkursie Polski Produkt Przyszłości, nagrodę specjalną Koreańskiego Stowarzyszenia Promocji Wynalazków, a także wyróżnienie i puchar Ministra Nauki.
Na zakończenie, dla wytrwałych, polecam piękną bajkę, między innymi o lnie ukrytym w papierze. Miłej lektury!
Źródła:
- www.bankomania.pkobp.pl/bankofinanse/najnowsze-technologie-w-polskich-banknotach/
- Fascynująca historia banknotu: od papierowego kwitu depozytowego do …? (część II), Bartosz Miracki, www.automatykabankowa.pl/fascynujaca-historia-banknotu-od-papierowego-kwitu-depozytowego-do-czesc-ii/
- www.laboratoria.net/pl/aktualnosci/3850.html
- www.tradersarea.pl/dolar-amerykanski-i-jego-historia
- www.en.wikipedia.org/wiki/Crane_Currency
- www.crane.com/made-usa
- www.scienceinpoland.pap.pl/aktualnosci/news%2C19623%2Cw-poznaniu-powstal-ekologiczny-papier-z-lnu-i-konopi.html
- www.cranecurrency.com/news/
